‘อนุภาคนาโน’ (Nanoparticles) คืออะไร? อันตรายหรือไม่?

เราคลุกคลีกับอนุภาคนาโนอยู่ทุกวันโดยอาจไม่รู้ตัว ทั้งจากครีมบำรุงผิว เครื่องสำอาง ฯลฯ ซึ่งสารจำพวกนี้อันตรายทั้งต่อคนและสิ่งแวดล้อม มาดูกันว่าอนุภาคนาโนคืออะไร แล้วเราจะปกป้องตัวเองและสิ่งแวดล้อมจากสารเหล่านี้ได้อย่างไร

อนุภาคนาโน คืออนุภาคที่มีขนาดโมเลกุลเล็กกว่า 100 นาโนเมตร มักพบในเครื่องสำอาง ครีมบำรุง หรือครีมกันแดด ด้วยขนาดเล็กจิ๋วทำให้สารต่างๆ ซึมเข้าสู่ผิวได้ล้ำลึก ไม่เหนียวเหนอะหนะ ฟังเผิน ๆ เหมือนจะเป็นเรื่องดี แต่ความจริงแล้วอนุภาคนาโนเป็นอันตรายได้มากกว่าที่คิด

ตัวอย่างเช่น Oxybenzone (Benzophenone-3) และ Octinoxate (Octyl methoxycinnamate หรือ ethylhexyl methoxycinnamate) สารเหล่านี้พบได้ทั่วไปในครีมกันแดดตามท้องตลาด ทำหน้าที่กรองแสงโดยการซึมเข้าสู่ผิวแล้วดูดซับรังสียูวีเอาไว้ ซึ่งมักถูกทำให้กลายเป็นอนุภาคนาโนเพื่อให้เนื้อครีมเบาบาง ไม่เกิดคราบบนชั้นผิวเวลาทา

สารจำพวกนี้มีแนวโน้มเป็นอันตรายต่อร่างกายมนุษย์ เพราะอนุภาคนาโนสามารถตกค้างในร่างกาย สะสมในตับ ส่งผลต่อระบบภูมิคุ้มกัน และซึมเข้าสู่กระแสเลือดได้ทั้งทางผิวหนังและทางปอด นอกจากนี้ยังกระทบการเจริญเติบโตของปะการัง เป็นหนึ่งในสาเหตุที่กระตุ้นให้ปะการังเครียดและฟอกขาว (coral bleaching) ขัดขวางการทำงานของฮอร์โมนสัตว์น้ำ ทำให้วงจรสืบพันธุ์เสียสมดุล

แม้แต่สารที่ได้ชื่อว่าเป็นมิตรต่อปะการังอย่าง Zinc Oxide และ Titanium Dioxide หากมีขนาดนาโนก็ยังอันตรายอยู่ดี เพราะอนุภาคเล็กจนซึมเข้าไปทำให้ปะการังฟอกขาวได้ ส่งผลกระทบต่อระบบนิเวศทางทะเลเป็นวงกว้าง เนื่องจากมีสัตว์น้ำกว่า 4,000 ชนิด หรือคิดเป็น 25% ของสัตว์น้ำทั้งหมดที่พึ่งพาอาศัยปะการัง และถึงเราจะไม่ได้ไปทะเล สารเคมีจากครีมต่างๆ ก็ไหลลงสู่ทะเลอยู่ดีเมื่อเราอาบน้ำ

ในปัจจุบัน หลายองค์กรพยายามผลักดันให้ผู้ประกอบการระบุอนุภาคนาโนไว้ในส่วนประกอบเพื่อเป็นประโยชน์แก่ผู้บริโภค แต่ข้อปฏิบัติดังกล่าวยังไม่ถูกบังคับใช้โดยทั่ว อีกทั้งผู้ประกอบการหลายรายเลือกที่จะไม่ระบุเพราะอาจทำให้ผู้ซื้อกงวลใจ ไม่กล้าซื้อสินค้า วิธีที่ปลอดภัยต่อสุขภาพและสิ่งแวดล้อมมากที่สุดคือเลือกแบรนด์ที่ตระหนักถึงเรื่องนี้ และระบุชัดเจนว่าไม่มีสารอนุภาคนาโนเป็นส่วนประกอบ

สำหรับครีมกันแดดควรเลือกแบบ reef safe ที่ใช้ non-nano Zinc Oxide และ non-nano Titanium Dioxide เป็นสารกันแดดหลัก รวมทั้งไม่มีส่วนประกอบอื่นที่เป็นขนาดนาโน เพื่อให้มั่นใจว่าจะไม่มีสารเคมีอันตรายใดๆ ไปทำร้ายสิ่งมีชีวิตใต้ทะเล

อย่าลืมว่าทุกการกระทำของเราส่งผลต่อโลกไม่มากก็น้อย เราทุกคนสามารถสร้างการเปลี่ยนแปลงได้ เพียงแค่ใส่ใจกับการใช้ชีวิตของตัวเราเอง

แหล่งอ้างอิง:

https://sustainabletravel.org/safe-sunscreen-coral-reefs

https://www.epa.gov/coral-reefs/basic-information-about-coral-reefs

https://www.nanopartikel.info/en/faq/463-how-can-i-recognize-whether-a-product-contains-nanoparticles